morski ptak drapieżny z rodziny wydrzyków: gadożer: krótkoszpon, drapieżny ptak z rodziny sokołów: harpia: duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych: trzmielojad: trzmielojad, pszczołojad; ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych: pszczołojad: trzmielojad, pszczołojad; ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych: orłosęp

Accipiter – Zbiorcza nazwa dla jastrzębiowatych Antenaire – Dziczek złapany w okresie od stycznia do marca. Apel – Stan ptaka, w którym wykazuje ogromną chęć polowania i znakomicie reaguje na nasze prośby. Astroturf – Wykładzina w rodzaju „sztucznej trawki” stosowana na siedziskach celem profilaktyki przeciw grubym łapom oraz ułatwiająca utrzymanie siedziska w odpowiednim stanie higienicznym. Aylmeri – Rodzaj pęt wynalezionych przez Guy’a Aylmer. Składają się z dwóch części: szczepek oraz pęt. Szczególnie użyteczne przy sokołach oraz ptakach polujących w gęstych zaroślach jak np. krogulec czy jastrząb. Umożliwiają wyjęcie pęta ze szczepki co uniemożliwia ptakowi zaplątanie się np. w zaroślach. Dodatkowo dzięki dodatkowej osi obrotu są mniej podatne na skręcanie jak pęta tradycyjne. Bal-Chatri – rodzaj pułapki do chwytania ptaków drapieżnych stosowana głównie w krajach arabskich. Składa się z „kosza” w którym znajduje się często żywa przynęta oraz dużej ilości pętelek, w które zaplątuje się ptak usiłujący złapać zdobycz. W Polsce stosowanie tego typu sieci jest nielegalne. Bałwanek – Jest to rodzaj wabidła. Dawniej wypchana skóra ssaka. Symuluje zwierzynę naziemną poprzez ciągnięcie go za sobą na długim sznurku. Bawon (św.) – Patron sokolników znany z hulaszczego trybu życia, który prowadził do czasu śmierci żony i jego nawrócenia się – został wówczas benedyktynem. Bawona oskarżono o kradzież białego sokoła, co w owych czasach było karane śmiercią na szubienicy. Kiedy wyrok miał być wykonany, nadleciał zagubiony sokół i usiadł na szubienicy. Biały ptak – symbol niewinności – dowodził niewinności Bawona. Sam święty uznał to za znak od Boga. Święty Bawon patronuje sokolnikom, diecezji w Gandawie i miastu Haarlem, gdzie uznawany jest za wybawcę. W 1268 roku miasto znajdowało się pod oblężeniem, kiedy ukazał się na niebie święty Bawon z mieczem w prawej i sokołem w lewej ręce. Wystraszyło to oblegających miasto, którzy natychmiast uciekli, a mieszkańcy Haarlem obrali sobie Bawona na patrona. Berło – Rodzaj siedziska dla ptaka. Jest to drewniany, okrągły klocek zwieńczony korkiem lub inną wykładziną (np astroturfem) i umieszczony na pręcie wbijanym w ziemię (typ arabski) tworząc w przekroju literę T. Berło może być też do stosowania we wnętrzach – wówczas zamiast stalowej szpicy posiada podstawę do postawienia na podłodze. Biały ptak – Pierwotnie dotyczyło jastrzębia w wieku powyżej pierwszego pióra. Gatunek ten w pierwszym roku ma dużo ciemniejsze upierzenie na piersi, począwszy od drugiego roku życia (po przepierzeniu) zyskuje dużo jaśniejszą pierś. Obecnie często pod tym określeniem rozumie się również białozora w jasnej odmianie lub jasne hybrydy tego gatunku. Białozór – Jeden z najbardziej cenionych w sokolnictwie gatunków, łac. Falco rusticolus. Duży sokół występujący głównie na terenach subarktycznych. Wykorzystywany szeroko w sokolnictwie arabskim, w związku z czym spotyka się wiele odmian barwnych od bardzo jasnych do bardzo ciemnych. Co więcej w hodowli jest często krzyżowany z innymi gatunkami jak raróg czy sokół wędrowny. Birkut – Bielik – gatunek ptaka drapieżnego łac. Haliaeetus albicilla. Nie jest orłem lecz należy do podrodziny orłanów. Dawniej używany w sokolnictwie ze względu na swoje rozmiary niemniej żywi się głównie rybami i padliną. Obecnie praktycznie nie spotykany na rękawicach sokolników za wyjątkiem nielicznych ośrodków z pokazami sokolniczymi. Blejty – Odchody ptaka drapieżnego. Zwykle składają się z dwóch części – jasnej/białej (kwas moczowy) oraz ciemnej/zielonej (kał). Fachowo określa się je mianem kałomoczu. Na podstawie odchodów można określić stan zdrowia ptaka lub w pewnym stopniu jego kondycję (np. zielony kał świadczy o pustym żołądku). Blok – Jest to rodzaj siedziska dla ptaka łowczego – podobny do berła jednak różniący się od pierwowzoru tym, iż drewniana część sięga do samej ziemi. Bramka – Rodzaj wysokiego siedziska do trzymania ptaka na krótko. Składa się z drewnianego stelażu i naciągniętego nań płóciennego ekranu. Szczególnie użyteczne przy nerwowych ptakach w pierwszych etapach układania. Stosowane często podczas układania jastrzębi. Brożek – używany dawniej rodzaj niewielkich sieci stosowanych głównie do łowienia ptaków (często z „przynętą” w postaci posadzonego obok ptaka drapieżnego lub sowy np. puchacza). W krajach arabskich tego typu sieci nazywane bywają Dho-gazza. Aktualnie w Polsce stosowanie sieci łowieckich do łapania ptaków jest nielegalne. Bujanie – Fragment lotu ptaka, w którym zawisa on nieruchomo w powietrzu wykorzystując do tego wiejący z naprzeciwka wiatr. Bystrzenie – inaczej kukanie. Charakterystyczne poruszanie głową (głównie przez sokoły) sygnalizujące zainteresowanie w kierunku patrzenia. Cęgi – element łapy ptaków drapieżnych – tworzą je pierwszy palec wraz z kantakiem (tylny palec) i stanowią najbardziej rozbudowaną i najsilniejszą jej część. Oba palce tworzące cęgi zakończone są największymi szponami. W szczególności cęgi rozbudowane są u jastrzębiowatych, u których stanowią podstawowy oręż (w wypadku sokołów jest to raczej dziób). Cherrug – Raróg, inaczej zwany też saker. Ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. Łacińska nazwa Falco cherrug. Ptak używany często w sokolnictwie arabskim (jest sokolniczym symbolem narodowym w ZEA). Więcej informacji patrz „saker”. Chuć – Patrz apel. Chwal ćwik – Pozdrowienie sokolników. Oznacza ono chwalenie ćwika czyli zaprawionego w łowach i doskonale polującego ptaka łowczego. Cieki – Nogi kuraków (bażant, kuropatwa, pardwa itp.). Wbrew pozorom nie służą tylko do uciekania – bażant potrafi się nimi doskonale bronić kopiąc napastnika. Cień – Patrz bałwanek czyli rodzaj wabidła. Dawniej wypchana skóra ssaka. Symuluje zwierzynę naziemną poprzez ciągnięcie go za sobą na długim sznurku. Czapeczka – inaczej karnal. Służy do zakrywania ptakowi łowczemu oczu aby go uspokoić. Stosowane głównie w wypadku sokołów. Czatowanie – inaczej wyczekiwanie. Fragment lotu ptaka (najczęściej sokoła), w którym krąży on wysoko nad sokolnikiem oczekując na wypłoszenie zwierzyny. Czerwony ptak – Jastrząb w pierwszym, młodocianym upierzeniu. Młode ptaki tego gatunku są brązowo-rdzawe i dopiero po pierwszym pierzeniu osiągają jaśniejszy stalowo-biały kolor. Czuć bluesa – O ptaku, który dobrze poluje i szybko się uczy. Czysty ptak – Ptak, który w wyniku długotrwałego układania i zaprawy w polu nabył dużej śmiałości i pewności podczas polowania. Ćwik – Stary ptak myśliwski, doskonale oswojony i zaprawiony w łowach potrafiący poradzić sobie nawet z najbardziej wymagającą zdobyczą. Długoskrzydłe – Zbiorowe określenie sokołów. Związane z charakterystycznymi długimi i szpiczastymi skrzydłami jakie posiada ta grupa ptaków. Dłużec – Linka rzemienna wykrojona z jednego lub zszywana z kilku kawałków skóry. Używany podczas zaprawiania ptaków myśliwskich do łowów, a także do polowań z lataczami i z siecią. Dłużce mierzyły od 12-15 łokci. Umieszczano na nim znaki identyfikujące właściciela ptaka myśliwskiego; obecnie używa się linek alpinistycznych bądź żeglarskich ze sztucznych włókien, które są łatwiejsze w utrzymaniu, trwalsze a co za tym idzie – bezpieczniejsze. Dosiad – Moment, kiedy ptak sczepia się ze zdobyczą. Drgubica – Patrz podgrub. Drut – Patrz telemetria. Dziczek – inaczej dziwok. Ptak łowczy przed schwytaniem przebywający na wolności, zaprawiony na swobodzie w samodzielnym zdobywaniu łupu, lecz jeszcze przez sokolnika nie ukrócony i nie unoszony. Nazywano tak również ptaki unoszone, lecz ciągle w pierwszym piórze. Dziczek wolierowy – młody ptak drapieżny wykluty i odchowany w wolierze hodowlanej przez swoich lub zastępczych rodziców. Dziwek – Patrz dziczek. Dziwocza – Rodzaj sieci łowieckich. Dziwok – Ptak łowczy przed schwytaniem przebywający na wolności, zaprawiony na swobodzie w samodzielnym zdobywaniu łupu, lecz jeszcze przez sokolnika nie ukrócony i nie unoszony. Nazywano tak również ptaki unoszone, lecz ciągle w pierwszym piórze. Czasami odnoszono tą nazwę do sokoła wędrownego. Dzwoneczki sokolnicze – Kształtu kulistego, małe dostosowane do siły ptaka łowczego. Lekkie, z zarazem dźwięczne. Kopułki dzwoneczków wykonywano z twardego srebra, wewnątrz znajdowała się kulka ołowiana. Rzemykiem przywiązywano je do lewej nogi. Ułatwiały znalezienie ptaka po dosiadzie zwierzyny w wysokich trawach, chaszczach lub zasiewach. Obecnie używa się różnych stopów metali, np. miedzi, a nawet złota. Powstały również dzwoneczki elektroniczne zasilane baterią i oprócz dźwięku generujące również impulsy świetlne. Feston – Tnące krawędzie dzioba jastrzębia. Gałęźnik – Młody ptak, który jeszcze nie lata, ale opuścił już pielesz i przebywa w jego pobliżu, skacząc po okolicznych gałęziach. Falcatio – Patrz sokołowe. Falconarius – Patrz sokolnik. Genti – Dziczek złapany pomiędzy marcem a majem. Gniazdosz – Pisklę, które ostatnie opuściło pielesz. Gniazdownik – Ptak, którego proces układania rozpoczął się, kiedy był jeszcze pisklęciem. Gniezdnik – Patrz gniazdownik. Grube łapy – Choroba ptaków drapieżnych. Grzęda – Patrz berło. Gyrsaker – sokół, hybryda raroga stepowego z białozorem. Hagard – Ptak złapany jako dorosły osobnik lub dziczek odłowiony w okresie pierzenia w drugie pióro. Harris – Myszołowiec towarzyski (łac. Parabuteo unicinctus) gatunek ptaka z rodziny jastrzębiowatych, który zyskał olbrzymią popularność wśród sokolników na całym świecie. Jest to bardzo wszechstronny i inteligenty ptak łowczy nadający się doskonale w szczególności do odstraszania ptactwa metodami sokolniczymi ponieważ łatwo go oswoić z miejskim zgiełkiem. Herpeswiroza – Wirusowa choroba ptaków drapieżnych błyskawicznie zabijająca ptaka, wywoływana przez wirusy z grupy Herpes. Hubert (św.) – Patron myśliwych. Hybryd – Sztuczna krzyżówka dwóch różnych gatunków ptaków drapieżnych. IAF – (International Association for Falconry) – Międzynarodowe Stowarzyszenie na rzecz Sokolnictwa i Ochrony Ptaków Drapieżnych, które skupia kluby sokolnicze poszczególnych krajów i reprezentuje ich interesy na arenie międzynarodowej. Imprint – Ptak uwarunkowany na człowieka. Inbred – Chów wsobny. Janczarki – Patrz dzwoneczki sokolnicze. Jangoli – Rodzaj uprzęży stosowanej przez arabskich sokolników do wyrzucania rarogów w kierunku zwierzyny, dzięki czemu nadają im większą prędkość początkową. Podobne urządzenie było stosowane przez hindusów dla jastrzębi. Jastrzębiarstwo – Patrz sokolnictwo. Jastrzębiarz – Sokolnik specjalizujący się w polowaniu z jastrzębiami. Jednodniówki – Pospolita nazwa kurczaków jednodniowych. Kabłąk – Patrz pałąk. Kantak – Tylny palec wraz ze szponem. Kantarek – Szczękowa część karnala lub część głowy ptaka. Kapa – Patrz karnal. Kaptur – Patrz karnal. Kapturek – Patrz karnal. Karnal – Zasłania oczy ptaka myśliwskiego podczas łowów. W ten sposób pozbawia się go możliwości atakowania zwierzyny, której myśliwy nie chce zdobyć. Zdejmowano kapturek dopiero w momencie, gdy ptak miał zaatakować. Istniały zasadnicze różnice w kroju i kształcie kapturków w różnych okresach i krajach; wyróżnia się obecnie trzy podstawowe koje karnali: arabski, holenderski i indyjski. Karwasz – Rodzaj tuby z miękkiego materiału nakładanej na rękę, na której nosi się ptaka. Stosowany powszechnie przez arabskich sokolników. Kikanie – Patrz kukanie. Klatka szczeblasta – Pomieszczenie ogrodzone prętami drewnianymi i podobnie nakryte, znajdujące się najczęściej na podwórzu, przeznaczone dla ptaków myśliwskich. Kneflik – Patrz koreczek. Kogut – Określenie opisujące samca kuraków (np. bażanta). Kojec – Patrz klatka szczeblasta. Kominek – Wybieg stosowany przez zające polegający na silnym wybiciu się w górę celem uniknięcia, dosiadu drapieżnika. Kondycja – (wg M. Cieślikowskiego) To stan fizjologiczny ptaka łowczego umownie określany jego masą (pot. ciężarem). Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje kondycji: łowczą, spoczynkową, pierzeniową i rozrodczą. Każda z nich może być wysoka, średnia lub niska. Kondycja łowcza charakteryzuje się z kolei czterema rodzajami pasji łowieckiej, rozumianej jako nastawienie psychiczne do polowania, czyli chęci gonienia zwierzyny. I tak można tu wyróżnić dużą, średnią i małą pasję łowiecką oraz brak pasji łowieckiej. Każdy sokolnik powinien dążyć do tego, aby jego ptak miał dużą pasję łowiecką w wysokiej kondycji łowczej. Koreczek – Wykonuje się go na końcu pęt lub rzemyków od karnala poprzez kilkukrotne zwinięcie paska skóry. Krętlik – Patrz werblik. Krótkoskrzydłe – Zbiorowe określenie wszystkich jastrzębi. Kukanie – Huśtanie przez sokoła głową w górę i dół oznajmiające jego zainteresowanie czymś, na co patrzy. Kura – Potoczne określenie kuropatwy, a także termin opisujący samicę kuraków (np. bażanta). Lanner – Raróg górski. Laneret – Samiec raroga górskiego. Laska – Patrz berło. Latacze – Rodzaj sieci łowieckich. Le sacret – (fran.) Patrz tiercelet. Lotki – Pióra ptaka w skrzydłach, rozmieszczone w kilku (2/3) rzędach. Łupież – Patrz bałwanek.. Maisz – Patrz maiż. Maiż – Młody, niedoświadczony jeszcze i mało wprawny w łowach ptak myśliwski. Mangla – Patrz karwasz. Maniak – Patrz bałwanek. Mener – Opiekun psa myśliwskiego. Martwy szlak – Patrz pokot. Nadkłucie – Pierwsze pęknięcie skorupki jajka wykonane przez wydostające się pisklę. Nakrywanie – Ptak rozkładający skrzydła usiłując w ten sposób zasłonić zdobycz lub wabidło przed sokolnikiem. Często takiemu manewrowi towarzyszy krzyczenie. Napuszczanie – („w pole noszenie”) – kończy czwarty etap układania ptaka myśliwskiego do polowania, oznacza wypuszczenie go na zwierzynę już na łowach. Nurek – Ptak łowczy, najczęściej sokół, który potrafi podczas ataku na czaplę uniknąć jej nastawionego w górę dzioba i „nurkując” pod nią chwycić od spodu za pierś. Nauczenie tego manewru sokoła uważane było za szczyt doskonałości tresury ptaka Oblot – Polega na umieszczeniu jeszcze nie latającego pisklęcia w sztucznym gnieździe, a następnie pozwoleniu mu na latanie po okolicy, po czym odłowieniu i rozpoczęciu układania jak dziczka. Obręcz – Urządzenie stosowane podczas ukracania ptaków drapieżnych, podczas ich układania do łowów, także niekiedy dla ptaków już unoszonych jako miejsce ich spoczynku w sokolarni, sieni czy krużganku. Wykonywane z drewna były zawieszane na sznurze u sufitu. Odprawa – Część łupu zdobytego na łowach przez ptaka myśliwskiego (np. głowa, skrzydła) lub podawane w zamian jako nagroda za dobry dosiad: kawałki wątroby bydlęcej, wróbel itp. Ogłaskanie – Patrz unoszenie. Okulary – Patrz karnal. Pałąk – Rodzaj niskiego siedziska wbijanego w ziemię wyglądającego jak półkole. Pelerin – Dziczek złapany w okresie pomiędzy wrześniem a grudniem. Pęca – Patrz przedłużacz / dłużec. Pęcina – Patrz dłużec. Pęczca – Patrz dłużec. Pęta – Krótkie paski rzemienne przywiązywane do nóg ptaka łowczego. Pętca – Patrz przedłużacz. Pielesz – Gniazdo ptaka drapieżnego. Pierwszorzędówki – Lotki pierwszorzędowe. Pierzenie – Coroczna, całkowita lub niecałkowita wymiana piór, trwa przeważnie kilka miesięcy, w czasie których pióra są stopniowo zrzucane i zastępowane nowymi. Pikowanie – Manewr, w którym ptak na dużej wysokości zwija skrzydła i zaczyna gwałtownie opadać celem nabrania prędkości potrzebnej do złapania zdobyczy lub wabidła. Pióro – Określa ptactwo łowne. Może też informować o wieku ptaka, np. ptak w piątym piórze = pięcioletni. Piórowanie – Czynność polegają na wyskubywaniu przez drapieżnika piór z martwej ofiary. Pochewki piórowe – Tworzą się wokół podstawy rosnącego pióra – są ukrwione. Po zakończeniu wzrostu wyłuszczają się. Podchodzenie – Czynność zbliżania się do ptaka siedzącego na wabidle/zdobyczy. Podczos – Podpórka, widełki z drzewa do podtrzymywania ręki z ciężkim ptakiem łowczym, np. orłem. Był przytwierdzany do łęku siodła lub pasa myśliwskiego. Podebrać – Wziąć ptaka na rękawicę z wabidła/zdobyczy lub siedziska. Podgniezdnik – Patrz gałęźnik. Podgrub – Rodzaj sieci do odławiania ptaków. Pokot – Zwierzyna upolowana podczas łowów. Zwyczaj myśliwski polegający na oddaniu czci poległej zwierzynie – na zakończenie polowania wykłada się je na świerkowych gałęziach i odgrywa sygnały myśliwskie. Pokrywy – Pióra pokrywowe. Polowanie pod pierzem – Łowy z użyciem ptaków łowczych. Rozpoczynano je na św. Bartłomieja (przepiórki i kuropatwy, później cietrzewie i kaczki) Potarż – Urządzenie zamykające potrzask. Najczęściej nazywano tak długi sznur przywiązany do tzw. strzały, czyli patyczka podpierającego siatkowe wieko samołówki. Po wyrwaniu strzały wieko opadało i zamykało potrzask Przebicie – Kiedy ptak leci w naszym kierunku i zamiast wylądować na rękawicy jedynie jej dotyka, a następnie kieruje się dalej w poprzednio upatrzoną stronę. Przebijanie wabidła – Ćwiczenie mające na celu wyrobienie mięśni u ptaka, kiedy sokolnik kręci wabidłem, a sokół usiłuje je złapać. Przedłużacz – Rzemień lub linka z plecionki przewleczona przez werblik, która służy do przywiązywania ptaka do siedziska. Przelotnia – Patrz tramwaj. Przytroczyć – Przymocować zwierzynę to torby za pomocą troków. Przywołanie – Proces, podczas którego wołamy ptaka by do nas przyleciał. Ptaki łowcze – Pewne gatunki ptaków z rzędu: Drapieżne, stosowane w sokolnictwie. Z sokołów najbardziej ceniony białozór – Falco rusticolus. Ponadto bardzo zmienny w upierzeniu raróg Falco cherrug, sokół wędrowny Falco peregrinus, drzemlik Falco columbarius, kobuz Falco subbuteo; oraz jastrzębie: gołębiarz Accipiter gentilis i krogulec – Accipiter nisus. W Azji wykorzystywano często sokoliki karliki (np. Hierax coerulescens) oraz orły. Ptaki łowieckie – Patrz ptaki łowcze. Ptaki łowne – Ptactwo, na które się poluje. Ptaki myśliwskie – Patrz ptaki łowcze. Ptaki niskiego lotu – Ptaki, które polują z niezbyt dużych wysokości, trzymające się dość blisko sokolnika, jastrzębie. Ptaki wysokiego lotu – Ptaki, które polują z większych wysokości, często odchodzące dalej, sokoły. Rabiec – Patrz dziwok. Radio – Patrz telemetria. Rajery – Trofeum myśliwskie – dwa zwisające, ciemne, długie pióra na tylnej części głowy u dorosłych czapli. Dawniej ilość rajerów w kapeluszu świadczyła o poziomie i umiejętnościach szlachcica. Najbardziej cenione były białe rajery, które rzekomo wyrastały na polanym woskiem miejscu po swoich poprzednikach. Rękawica sokolnicza – Wykonana z grubej, miękkiej, często łosiowej skóry, z dużym rękawem od spodu rozciętym, dochodzącym do łokcia – pięciopalczasta, szyta na lewą rękę (W dawnej ikonografii spotyka się także sokolników przedstawionych z ptakami myśliwskimi na ochronionej rękawicą prawej ręce). Niejednokrotnie bardzo bogato zdobiona. Rarożnik – Sokolnik, który wyspecjalizował się w układaniu rarogów, które polują zarówno na zdobycz naziemną jak i ptactwo. Rozkapturzyć – Zdjąć ptakowi kaptur. Rozkład – Zwierzyna upolowana podczas łowów. Rydoklapka – Spinacz ogonowy używany przez czeskich sokolników do uspokajania ptaka. Spina się nim ogon, przez co nerwowy ptak niechętnie się zrywa nie mogąc rozłożyć sterówek. Rzemyki – Służą do zaciągania lub otwierania karnala. Saker – Raróg. Sakeret – Samiec raroga stepowego. Samotrzask – Urządzenie do chwytania ptaków drapieżnych. Jako przynętę stosowano białego lub czarnego gołębia, a także manekin poruszany za pomocą specjalnych mechanizmów, tzw. sparów lub sparków. Sieci łowieckie – Ongiś bardzo rozpowszechnione (w średniowieczu). Głównie poławiano nimi ptaki – także drapieżne, przede wszystkim dziczki, które następnie ukrócano i układano. Znano ich kilkanaście rodzajów, np. szater, niewód ptasi, dziwocza (używana do połowu rabców), do nakrywania używano brożków, były też sieci mrzeżne, dwa razy dłuższe nić szersze, sieci podolskie na kuropatwy, w łowach z lataczami stosowano także płachtę, ponadtwo tzw. poły, tajniki, żaki z wikliny itp. Obecnie nie stosowane. Skłuć – Dobić zwierzynę złapaną przez ptaka. Skłuwak – Specjalny obustronny sztylet służący do skłuwania. Skrzynia transportowa – Przenośne siedzisko wykorzystywane do transportu ptaków samochodem. Można ją scalić ze stelarzem, dzięki czemu stanie się idealną propozycją dla ludzi muszących daleko podróżować na teren łowiecki. Skwarna – Środki głównie pochodzenia roślinnego powodujące wymioty u ptaków drapieżnych. Podawano je przed polowaniem, aby ptaka myśliwskiego uczynić głodnym, a tym samym chętniejszym do łowów. Obecnie nieużywane. Skwarw – Patrz skwarna. Sokolarnia – Zwykle kilka sąsiadujących ze sobą wolier, w których trzyma się ptaki łowcze. Często w skład sokolarni wchodzą także pomieszczenia gospodarcze. Sokolnictwo – Układanie pewnych gatunków ptaków drapieżnych do łowów i polowanie z nimi. Sokolnik – W średniowieczu służący sprawujący opiekę nad sokolarnią i ptakami myśliwskimi, od XV w. urzędnik dworu – sokolniczy. Sokołowe – Obciążenie, które na mocy prawa książęcego (gwarantującego wyłączność polowania z sokołami tylko panującym jako ich regale łowieckie) ponosili poddani, a które zmuszało ich do pilnowania gniazd sokołów oraz jastrzębi i ich żywienia. Sparek – Manekin w kształcie ptaka, poruszany specjalnym mechanizmem. Umieszczano go zamiast żywego ptaka w samołówkach lub samotrzaskach. Stalowe szpony – Ostre pochewki stalowe nakładane na szpony ptaków myśliwskich, by je przedłużyć, a przez to ułatwić zadanie śmiertelnego ciosu ofierze. Używane rzadko i prawie wyłącznie przez ludy afrykańskie i azjatyckie. Stelarz – Przenośne siedzisko wykorzystywane do wynoszenia grupy sokołów na pole. Sterówki – Pióra w ogonie ptaka (zwykle 12). Stójka – Wykonuje ją pies, który zwęszył miejsce zalegania zwierzyny. Strzałka – Rzemienny pasek w kształcie strzałki służący do mocowania dzwoneczków lub nadajnika telemetrii na skokach ptaka. Suchy ptak – Ptak, który zakończył pierzenie, a jego pióra nie są już ukrwione. Szczepki – Część pęt aylmeri – obrączki zakładane na skoki ptaka, przez które następnie przewleka się pęta. Szerokoskrzydłe – Zbiorowe określenie myszołowów i orłów. Szpony – Pazury ptaków drapieżnych. Sztukowanie piór – Proces polegający na sztucznym zastąpieniu zniszczonych piór ich odpowiednikami w lepszym stanie. Świrowanie – Nienormalne zachowanie się ptaka bez wyraźnych przyczyn. Świstawka – Używana podczas uwabiania oraz w polu na łowach. Wykonana najczęściej z rogu, nie posiada wewnątrz kulki wibrującej. Tandem – Jednoczesne polowanie z dwoma ptakami drapieżnymi (samcem oraz samicą). Telemetria – Urządzenie składające się z małego nadajnika mocowanego do nogi bądź ogona ptaka oraz odbiornika (często z montowaną anteną) odbierającego sygnał wysyłany przez nadajnik. Najczęściej stosowana przy sokołach odchodzących daleko, służy do namierzania zgubionego ptaka lub po polowaniu zakończonym sukcesem gdy ze zdobyczą zapadnie w zarośla czy trawy. Tiercelet – Samiec sokoła wędrownego. Torba sokolnicza – Patrz waciek. Tramwaj – Urządzenie umożliwiające ptakowi myśliwskiemu większą swobodę ruchu w wolierze. Zbudowane z szyny, kółka i przywiązanej do niego linki. Na jego obu końcach umieszcza się siedziska. Troki – Rzemienne paski zakończone metalowymi kółeczkami służące do przymocowywania upolowanej zwierzyny. Ugłaskany – O ptaku, który pozwala się dotykać i nie dziobie człowieka. Ugonić – Upolować zwierzynę przy współdziałaniu ptaka i psa myśliwskiego. Układanie – Proces treningu skrzydlatego drapieżnika mający na celu zrobienie z niego ptaka łowczego. Układanie wola – Ubijanie i układanie przez ptaka mięsa w wolu. Ukracanie – Pierwszy etap układania ptaka myśliwskiego do łowów polegający na przezwyciężeniu wrodzonej dzikości i złagodzeniu jego charakteru, a w następstwie przywiązanie go do sokolnika. Ukrócenie – Patrz ukracanie. Ułowka – Upolowana przez ptaka łowczego zwierzyna. Unosiciel -Pomocnik sokolnika prowadzący unoszenie. Unoszenie – Drugi etap układania ptaka myśliwskiego polegający na przyzwyczajeniu go do noszenia na rękawicy, tak z głową odkrytą jak i w kapturze. W tym etapie nauki ptak powinien już pozwalać się głaskać po piersi. Uwabienie – Trzeci etap układania myśliwskiego ptaka, polegający na przyuczeniu go do przylatywania na rękawicę na sygnał dany świstawką, na zawołanie lub znak dany podniesionym berłem skrzydłowym czy wabidłem. Uwarunkowanie – Wdrukowanie w świadomość ptaka pewnych informacji (np. przynależności do gatunku ludzkiego – uwarunkowany ptak myśli, że jest człowiekiem). Istnieje wiele odmian uwarunkowania, z których część jest pozytywna, a inne są zdecydowanie niepożądaną cechą u ptaków łowczych. Uzbrajanie – zakładanie ptakowi akcesoriów (np dzwoneczków lub nadajnika telemetrii) Wab – Patrz wabidło. Wabidło – Jest to rodzaj sztucznej przynęty. Służy do nauki polowania i ćwiczenia sprawności ptaka. Idealne wabidło powinno być pierzaste i kleiste, a także dostatecznie miękkie. Waciek – Torba sokolnicza. Służył do noszenia odprawy i upolowanej zwierzyny. Wykonana ze skóry gładkiej l. z sierścią. Wdrukowanie – Patrz uwarunkowanie. Werblik – Służy do łączenia pęt z przedłużaczem zapobiegając zarazem ich skręcaniu. Wędrowna – Samica sokoła wędrownego. Wędrowny – Samiec sokoła wędrownego. Węzeł guzikowy – Patrz koreczek. Wierbca – Pręt wiklinowy służący do usztywniania brzegów sieci. Wiersze – Patrz wierbca. Wierzbca – Patrz wierbca. Wkarmienie – Patrz uwabienie. Wole – Organ u ptaka, który odpowiada za magazynowanie i wstępne trawienie pokarmu. Woliera – Specjalne pomieszczenie do trzymania ptaków łowczych. Woskówka – Skóra najczęściej o żółtym zabarwieniu otaczająca dziób. Wprowadzenie – Etap układania, w którym ptak przystępuje do pierwszego polowania. Wsparek – Patrz sparek. Wyciekać – Najczęściej o kurakach, które po zapadnięciu w osłonę pokrywy roślinnej wymykają się na nogach. Wyczekiwać – Ptak wiszący w powietrzu nad sokolnikiem w oczekiwaniu na wypłoszenie zwierzyny. Wykapturzyć – Patrz rozkapturzyć. Wynicowanie jajowodu –Wysunięcie jajowodu przez samice do steku podczas aktu kopulacji. Wypierzony – Ptak, który zakończył się pierzyć. Wypiór – Pierzący się ptak. Wypluwka – Zbite, niestrawione resztki pokarmu, które po oddzieleniu się od mięsa są zwracane przez ptaka w odruchu wymiotnym. Wystawienie – Wskazanie przez psa miejsca zalegania zwierzyny. Zaciągnąć kaptur – Zacisnąć rzemyki od kaptura po jego wcześniejszym założeniu na głowę ptaka. Zależeć pole – O ptaku myśliwskim, który stracił sprawność łowiecką wskutek rzadkiego używania go do polowania. Zapadać – O zwierzynie (najczęściej kurakach), która po wypłoszeniu i krótkiej ucieczce w powietrzu ląduje na ziemi celem znalezienia kryjówki. Zaznaczyć – Ptak, który po nieudanym ataku ląduje nad miejscem zapadnięcia zwierzyny. Zrywać się – O ptaku, który siedząc spętany na rękawicy lub siedzisku usiłuje odlecieć. Żyleciarz – Osoba, która nie ma prawa nazywać się sokolnikiem, ponieważ głodzi swojego ptaka nadmiernie obniżając mu kondycję. Żyleta – Patrz żyletka. Żyletka – Zaniżona kondycja, w której ptak jest osłabiony i przegłodzony, a kość mostka na piersi da się bardzo łatwo wyczuć.

drapieżny owad nadwodny ★★★ BIELIK: duży ptak drapieżny ★★★ LIKAON: drapieżny ssak z rodziny psowatych ★★★ OCELOT: amer. drapieżny kot o pięknym futrze ★★★ SZAKAL: afrykański ssak drapieżny ★★★ TCHÓRZ: drapieżny ssak polski ★★★ ALIGATOR: drapieżny gad z rzędu krokodyli ★★★ KROGULEC: ptak

^{Święta w lato W Noc Świętojańską popularnym zwyczajem, w niektórych regionach Polski był zwyczaj ścinania kani. Kania to drapieżny ptak, z rodziny sokołów, który najczęściej występuję na Pomorzu i Kaszubach. To właśnie tam zwyczaj ten przetrwał najdłużej, a obecnie w Noc Świętojańską organizowane są inscenizacje tego obrzędu. Głównymi organizatorami na Kaszubach są Klub Studencki „Pomorania” w checzy w Łączyńskiej Hucie oraz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Wielkim Kacku. Kania podpadła mieszkańcom Kaszub, przez wydawanie charakterystycznego odgłosu, podobnego do kaszubskiego "pjic" co znaczy pić. Ścinanie Kani - przysłowia Również na Kaszubach narodziło się kilka powiedzeń związanych z Kanią, jednym z popularniejszych, znanym również w innych regionach Polski jest przysłowie „Pragnie jak kania deszczu” (Wzdicha jak kania za deszczã). Innym równie znanym porzekadłem jest: „Pije wodę jak kania” (pije wòdã jak kania). Dokładne pochodzenie tego zwyczaju nie jest znane, nie mniej wokoło niego obrosło mnóstwo legend, teorii i hipotez. Jedna z nich, określa obrzęd jako rytuał odnowy moralnej, podczas którego mieszkańcy zrzucali własne winy na ptaka. W ten sposób ludność oczyszczała własne sumienie – tak jak Święty Jan wodą zmywał grzechy. Teorię tą potwierdza istniejące przysłowie „Broił, a teraz się boi jak kania na świętego Jana” (Wëbrojił, a terô sã bòji jak kania na swiãtégò Jana) Odczytanie oskarżenia i wyroku Kani (zdjęcie: Ścinanie Kani - obrzęd i zwyczaje z nim związane Obrzęd ścinania kani, odprawiany jest w formie widowiska, i odbywa się w wigilię nocy świętojańskiej – nazywany jest również – traceniem kani. W obrzędzie udział biorą: szôłtës (sołtys), przësãżni (przysięgli), kat, lesny (leśniczy), rakôrz i pachołek. W widowisku często brali udział wszyscy mieszkańcy wsi, a niekiedy zjeżdżali się i widzowie z miast. Schwytana kania osadzana była w centralnej części dużego placu, na którym odbywał się sąd. Następnie była oskarżana o wszelkiego rodzaju zło, jakie spotkało mieszkańców wioski. Jednocześnie oskarżyciel wymienia przewinienia, za które kara może spotkać również miejscowych. Ścięcie Kani (zdjęcie: Było to pewnego rodzaju ostrzeżenie ludności przed zgubnymi skutkami złych czynów. Po przeczytaniu długiej listy win, przysięgli skazywali ptaka na ścięcie, co natychmiast było wykonywane przez kata. Już w XIX wieku kania była zastąpiona przez wronę czy też kurę. Dziś ich miejsce zastąpiła kukła kani, a we Władysławowie kat podczas widowiska ścina czerwony kwiat, mówiąc - Jak ta szabla sã swiécy, tak té kanje głowa zlecy! (Jak ta szabla się świeci, tak tej kani głowa zleci!) Zwyczaj tracenia kani, został zapamiętany dzięki twórcą literatury kaszubsko-pomorskiej, do których należeli min. Florian Ceynowa, Jan Karnowski, Bolesław Fac i Jan Piepka i wielu innych znamienitych pisarzy.} . 637 300 288 484 136 402 439 134

drapieżny ptak z rodziny sokołów